عاقله کیست؟ و چه وظایفی دارد؟

 

وکیل خوب دیه در مورد سابقه بحث حقوقی عاقله بیان می دارد : در جهت آسان گیری بر مرتکبان خطاکار و بی تقصیر و تضمین نوعی همبسگی اجتماعی جهت بدست آوردن اطمینان از این که اشخاصی که به صورت به القوه از دیگری با ارث بردن از او منتفع می گردند در زمان مسئولیت ناشی از خطای وی نیز به کمکش بیایند

وکیل خوب دیه ادامه می دهد : تاسیس نهاد عاقله که در میان اعراب پیش از اسلام وجود داشت در فقه اسلامی مورد تایید و امضا قرار گرفت . ریشه کلمه عاقله از کلمه عقل می باشد که هم به معنی منع یا بازداشتن و هم به معنی دیه می باشد .

 

وکیل خوب دیه در مورد معنی عنوان عاقله بیان می کند : در معنی دیه منظور واژه عاقله پرداخت کنندگان دیه می باشد و در معنی منع یعنی منع افراد از ارتکاب بزه می باشد. این افراد کسانی از خویشان مجرم هستند که با وجود شرایطی مسئولیت پرداخت دیه جرایم ارتکابی مجرم برعهده آنها قرار می گیرد.

 

 

وکیل خوب دیه می گوید : لازم است بیان شود که در حال حاضر نهاد عاقله و مسئولیت عاقله گاه مورد پرسش و انتقادهایی قرار گرفته است، ولی در دورانی که تاسیسی مثل بیمه برای کمک به افراد برای جبران خسارتهایی که بصورت خطئی وارد کرده اند وجود نداشته نداشته است شاید وجود نهاد عاقله بهترین را برای کمک به این افراد و نیز قربانیان جرایم آنها بوده است.

 

وکیل خوب دیه تاکید می کند : اما با پیشرفت جامعه امروزی و پیدایش بیمه به عنوان نهادی برای جبران خسارات ناشی از جرایم خطئی افراد این تاسیس حقوقی یعنی عاقله نقشه اش در جامعه و نظام حقوقی اجتماع کم رنگ شده است.

وکیل خوب دیه معتقد است : همچنین با توجه به کمتر شدن هسته های خانواده ها و ضعیف شدن رابطه های خانوادگی و فامیلی می تواند تاسیس حقوقی عاقله را مورد انتقاد قرار دهد با این اوصاف می توان گفت نهاد حقوقی عاقله در جامعه امروزی بسیار متفاوت و کم رنگ تر از گذشته است.

در حال حاضر قانون مجازات اسلامی مسئولیت عاقله را در موارد مختلفی پذیرفته است، که ابتدا باید تعریف عاقله در قانون مورد بررسی قرار گیرد

 

تعریف عاقله در قانون مجازات اسلامی:

 

مطابق ماده 468 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392((عاقله عبارت از پدر ،پسر و بستگان ذکور نسبی پدر و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث است. همه کسانی که در زمان فوت می توانند ارث ببرند به صورت مساوی مکلف به پرداخت دیه می باشند))

وکیل خوب دیه بیان می کند : براساس این ماده مثلا خواهر و دختر و مادر و مردانی که از طریق مادر با مرتکب فامیل هستند جز طبقات عاقله که مسئولیت پرداخت دیه را به عهده دارند نمی باشند. همچنین در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی مثل مواد 435 و 469 مستفاد می شود که آن دسته از افراد عاقله که تمکن مالی نداشته باشند و نیز صغار و مجانین و دارندگان نسب نامشروع از مسئولیت پرداخت دیه به عنوان عاقله در قبال جنایت های خطائی دیگر افراد معاف هستند.

 

در چه مواردی عاقله مسئول پرداخت دیه می باشد؟

عاقله مسئول پرداخت دیه در جنایات خطای محض است این مسئولیت عاقله با توجه به ماده 463 قانون مجازات اسلامی محدود به موردی که جرم با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود است.

وکیل خوب دیه متذکر می شود : بدین صورت که اگر جرم خطای محض با اقرار قاتل یا نکول او از سوگند یا نکول او از قسامه ثابت شود عاقله مسئولیتی نخواهد داشت. زیرا در چنین حالتی وی با علم به این که مسئولیتی بر دوش او قرار نگرفته است و عاقله مسئول خواهد بود اقرار کرده یا از اقامه سوگند یا قسامه خودداری می نماید.

اما اگر پس از اقرار مجرم به ارتکاب جرم خطائی عاقله اظهارات او را تصدیق کند عاقله مسئول پرداخت دیه است.

 

وکیل خوب دیه بیان داشت : یکی دیگر از شروط پرداخت دیه از سوی عاقله در جنایات خطای محض با توجه به ماده 467 قانون مجازات اسلامی آن است که دیه از میزان خاصی بالاتر باشد که این میزان خاص عبارت است از دیه موضحه که 5% دیه کامل به بالا است و پرداخت دیه جراحات کمتر از آن به عهده خود مرتکب است. به این دلیل که میزان آن آنقدر زیاد نیست که پرداخت آن فشار و سختی بر مرتکب تحمیل نماید.

مواد 465 و 466 قانون مجازات اسلامی دو مورد دیگر را نیز از محدوده مسئولیت عاقله خارج کرده است یکی جنایت هایی که شخص بر خود وارد سازد و دیگری اتلاف مال به طور خطایی به این دلیل که در هیچ کدام از این دو حالت دیه ای پرداخت نمی شود.

 

وکیل خوب دیه بیان نمود : همچنین اداره حقوقی قوه قضائیه مسئولیت عاقله را از پرداخت ارش نیز منتفی دانسته است.

مورد دیگری که عاقله مسئولیت پرداخت دیه را دارد در زمان فرار یا مرگ متهم در قتل عمدی است این موضوع در ماده 435 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است که بیان می دارد: ((هرگاه در جنایت عمدی به علت مرگ یا فرار ، دسترسی به مرتکب ممکن نباشد با درخواست صاحب حق دیه جنایت از اموال مرتکب پرداخت می شود و در صورتی که مرتکب مالی نداشته باشد در خصوص قتل عمدی ولی دم می تواند دیه را از عاقله بگیرد…))

 

این وکیل خوب دیه بیان می دارد : در هر حال برای مراجعه به بیت المال یا عاقله باید به مجرم دسترسی نباشد بدون این امر دلیلی بر اخذ دیه از عاقله یا بیت المال در قتل عمدی وجود ندارد.

در حالت دیگری که عاقله ملزم به پرداخت دیه می باشد جنایات شخص نابالغ یا دیوانه است که در این حالت نیز مسئولیت پرداخت دیه بر عهده عاقله می باشد که حتی در صورت وجود عمد یا شبه عمد بودن به منزله خطای محض بودن جنایت است که در نتیجه پرداخت دیه قربانی بر عهده عاقله است.

وکیل خوب دیه متذکر می شود که : اما ممکن است سوال شود که آیا مسئولیت عاقله به پرداخت دیه جنایت از سوی نابالغ یا مجنون به اندازه کل دیه جنایت است ؟ یا کمتر از میزان موضحه را نیز در بر می گیرد؟

این موضوع در ماده 467 قانون مجازات اسلامی آمده است که: ((عاقله مکلف به پرداخت دیه جنایت های کمتر از موضحه نیست هرچند مرتکب نابالغ یا مجنون باشد..))

 

مهلت پرداخت دیه از سوی عاقله:

وکیل خوب دیه در مورد مهلت زمان پرداخت دیه از سوی عاقله بیان می کند : در مورد مهلت پرداخت دیه ماده 488 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مقرر می دارد که دیه جنایات خطای محض ظرف مدت سه سال قمری پرداخت شود که البته آغاز این مهلت بین فقها اختلاف نظر است اما در ماده 488 قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت را از زمان وقوع جنایت مورد قبول واقع شده است.

 

 

 

امیدواریم مطالبی که خدمت شما بازدیدکنندگان محترم ارائه شد مفید واقع شده باشد.
در صورت نیاز به وکیل متخصص و یا وکیل خوب دیه در رابطه با پرونده خود می توانید با بهترین وکیل دادگستری تماس بگیرید.

موسسه حقوقی صلح آفرین پارس متشکل از مجرب ترین وکلا حال حاضر کشور و اساتید مطرح دانشگاه
های کشور در کنار شما می باشند.

تلفن تماس: 02166408517